Wat kan de kerk doen?
Als een situatie van seksueel misbruik gemeld wordt bij de leiding van de kerk, dan raakt dat in de eerste plaats het slachtoffer en andere directbetrokkenen. In de meeste gevallen heeft dit ook impact op de gemeente. De leiding van de kerk moet in dergelijke situaties duidelijk leiderschap tonen door de veiligheid van het slachtoffer zoveel mogelijk te waarborgen.
Algemene aandachtspunten:
- Beschuldigd van misbruik: Als iemand beschuldigd wordt van misbruik betekent dit niet automatisch dat iemand dader is. Bedenk tegelijk dat het meest onwaarschijnlijke verhaal waar kan zijn. Wees zorgvuldig in je woordgebruik. Iemand is pas dader als er een uitspraak is van een rechter, de klachtencommissie of na een eigen bekentenis. Voor die tijd spreken we van een beschuldigde of verdachte.
- Actueel misbruik: Als er sprake is van actueel misbruik van een minderjarige moet je altijd direct actie ondernemen door contact te leggen met Veilig Thuis of de politie.
- Bevoegd: Doe als kerkenraad niet aan waarheidsvinding, want daar ben je niet bevoegd voor. Laat dit over aan politie, justitie of de klachtencommissie.
- Externe deskundige(n): Laat je tijdens het hele proces bijstaan door een gemeentebegeleider of andere externe deskundige. Vraag hier advies over bij de meldpunten.
- Geruchten: Laat geruchten niet op zijn beloop. Zij kunnen een signaal zijn van ongewenste situaties.
Maak gebruik van het kerkelijk protocol
Gebruik bij alle situaties van misbruik het protocol dat je kunt vinden op de website van het meldpunt seksueel misbruik waar jouw gemeente of kerkgenootschap bij aangesloten is. Is jouw gemeente niet aangesloten bij een meldpunt, dan kun je de informatie uit het protocol wellicht toch gebruiken als algemene richtlijn voor hoe te handelen bij misbruik.
Melden bij justitie of bij een kerkelijk meldpunt
- Minderjarig: Is er sprake van misbruik bij een minderjarige, dan hoort de situatie in elk geval thuis bij politie en justitie. Doe niet zelf aan waarheidsvinding, dit kan het politieonderzoek verstoren. Laat je voor de vervolgstappen adviseren door de politie.
- Kerkelijk functionaris: Is er sprake van misbruik van een volwassene door een kerkelijke functionaris? Informeer de melder over de mogelijkheden die er zijn: aangifte doen bij justitie, melding doen bij de kerkenraad of een klacht indienen bij de klachtencommissie.
- Vertrouwenspersoon: Heeft jouw gemeente een vertrouwenspersoon dan kan hij of zij de melder helpen een afweging te maken of en zo ja welke route de melder wil volgen. Heeft jouw gemeente geen vertrouwenspersoon, dan kan het slachtoffer een beroep doen op een vertrouwenspersoon van een meldpunt waar jouw gemeente of kerkgenootschap bij is aangesloten.
Zorg voor het slachtoffer
- Slachtoffer: Bij seksueel misbruik moet de eerste zorg voor het slachtoffer zijn. Leg uit dat je graag wilt helpen en dat het daarom belangrijk is om met iemand te overleggen over de vervolgstappen.
- Informeer: Realiseer je voortdurend dat het slachtoffer eigenaar is van het verhaal. Je onderneemt dus niets zonder het slachtoffer te informeren.
- Erkenning: Geef erkenning aan het slachtoffer en wees er duidelijk over dat het slachtoffer geschaad is. Bevestig dit op het moment dat er een uitspraak is van de klachtencommissie of justitie.
- Pastorale begeleiding: Zorg voor pastorale begeleiding voor het slachtoffer en help hem of haar bij het vinden van passende hulpverlening. Scheid de pastorale hulp aan slachtoffer en verdachte. Dubbele rollen, waarbij een en dezelfde persoon pastoraat aan slachtoffer en verdachte geeft, zijn ongewenst.
- Financiën: Mogelijk moeten stappen gezet worden die om financiële armslag vragen. Heb hier oog voor en vraag ernaar.
- Communicatie: Is communicatie met de omgeving nodig, bijvoorbeeld met familie, vrienden of gemeente? Houd het slachtoffer hiervan voortdurend op de hoogte en betrek haar of hem hierbij.
Confronteer de verdachte
- Protocol: Als de verdachte een lid is van de kerkelijke gemeente of een kerkelijke functie heeft, kan een gesprek niet uitblijven. Volg hiervoor het protocol van het kerkgenootschap waarbinnen het misbruik heeft plaatsgevonden.
- Waarheidsvinding: Realiseer je dat je niet aan waarheidsvinding kunt doen. Is justitie ingeschakeld bij het misbruik, overleg dan vooraf met de betrokken zedenpolitie of, en wanneer, je een gesprek met de verdachte kunt voeren. Zo voorkom je dat je het onderzoek van justitie verstoort.
- Pastorale zorg: Bied de verdachte pastorale zorg aan. Verwijs hem of haar door naar passende hulpverlening en help eventueel bij het vinden hiervan.
- Communicatie: Zorg voor duidelijke communicatie over de situatie. Dit helpt geruchtenstromen in te dammen. Volg het eerdergenoemde protocol en informeer de verdachte duidelijk over de stappen die je onderneemt.
Zorg voor alle betrokkenen
Het bekend worden van seksueel misbruik kan chaos veroorzaken in de omgeving van zowel het slachtoffer als de dader. Naast zorg voor het slachtoffer en de verdachte is ook zorg en aandacht nodig voor andere betrokkenen, zoals familie, vrienden en meestal ook de kerkelijke gemeente. Houd de betrokken partijen voortdurend op de hoogte van het proces en van de concrete stappen. Zo voorkom je onnodige schade door onzekerheid en onduidelijkheid.
Preventie
Als een situatie van misbruik bekend is geworden, wordt de noodzaak van preventie pas echt goed gevoeld. Op deze site vind je het stappenplan waarmee je kunt werken aan veiligheid in de kerkelijke gemeente.
Verschillende werkvormen om misbruik bespreekbaar te maken in jouw kerk, vind je op onze pagina aan de slag.