Herman Bouma werkt voor Umoja Nederland. Hij traint kerken hoe ze relevant kunnen zijn voor hun buurt. Hoe kijkt hij aan tegen de rol die kerken kunnen spelen in het benoemen en tegengaan van misbruik en huiselijk geweld?

Dat niet alle kerken staan te springen om iets met geweld en misbruik te doen, begrijpt Herman wel. ‘Waar kerken denk ik voor moeten oppassen, is dat ze de grote oplosser willen zijn voor alles. Een beetje bescheidenheid is op z’n plaats. Tegelijkertijd is het een issue dat wel degelijk speelt in kerken en waar nu nog te weinig aandacht aan wordt geschonken.’

‘Als ik er vanuit mijn ‘Umoja-bril’ naar kijk, zie ik ook kansen voor de kerk. Bijvoorbeeld door te signaleren wat er gebeurt in de wijk, door een luisterend oor en een veilige plek te bieden. Maar tegelijkertijd bestaat er veel wantrouwen richting de kerk, juist op deze vlakken.’

Kun je uitleggen hoe een kerk via de Umoja-methode aan de slag zou kunnen gaan met misbruik en geweld?

‘Bij Umoja werken we volgens verschillende stappen:

1. De eerste stap is visievorming. Hoe kijkt God naar deze thematiek? 
2. Daarna kijk je naar dat wat je in huis hebt om iets met de problematiek te gaan doen. Welke middelen kun je inzetten? Denk bij kerken aan het potentieel van mensen dat een luisterend oor kan bieden. Maar kijk vooral ook buiten je kerk: wat gebeurt er al in een buurt? Zijn er al instanties bezig met dit thema? 
3. Een volgende stap is informatie verzamelen. Wat speelt er eigenlijk? Hoeveel komt het voor?
4. Daarna ga je de belangrijkste problemen analyseren. Je kunt een soort ‘probleemboom’ maken om de gevolgen en achterliggende oorzaken in beeld te krijgen. Huiselijk geweld is een heel groot thema. Te groot om zomaar op te lossen als kerk. Door in te zoomen op specifieke onderdelen, bijvoorbeeld: ’Kinderen die geslagen worden’, kun je het probleem gaan uitdiepen. Wat zijn de gevolgen van het geslagen worden? Is er uitval op school? Hebben kinderen weinig sociale contacten? 
5. Bij de laatste stap kom je in actie. Wat kun je concreet gaan doen als kerk met de middelen die God je heeft gegeven?’

Vanuit Resister (activiteit van Tear, red.) heb je een pilotgroepje getraind om vanuit de Umoja-methode huiselijk geweld en misbruik te agenderen in de kerk. Wat viel je op tijdens die training?

‘Ik zie dat de thematiek nu vaak nog iets is van een klein groepje, of een enkeling in de kerk. De vraag is: hoe krijg je hier een breed draagvlak voor? Het gaat namelijk echt om een veranderingsproces en dat lukt je niet als enkeling… Tegelijkertijd is het superkrachtig dat er mensen zijn die hun nek durven uitsteken.’

Via Umoja help je kerken om relevant te zijn in hun buurt. Kan het kerken helpen om juist thema’s als misbruik en geweld aan te kaarten?

‘Ik denk niet dat je als kerk vanuit die motivatie aan de slag moet gaan. Het is geen strategie om je kerk op de kaart te zetten. Het gaat er niet om wat je als kerk kunt winnen, maar wat de buurt eraan wint. Als ik kijk naar mijn eigen buurt in Amsterdam dan is deze thematiek helaas overal aanwezig achter de voordeuren. Hoe mooi zou het zijn als de kerk een factor van positieve verandering hierin is?

Maar ik realiseer me dat dit een heel grote droom is. Wat ik wel zie gebeuren, is dat kerken weer echt op zoek gaan naar de gewone relaties in de omgeving. En dat is het allerbelangrijkste. Het gaat niet om abstracte problematiek, maar om unieke gevallen. Dat ene gezin, die ene vrouw. Daar moet je als kerk oog voor krijgen. In onze kerk in Amsterdam hebben elke twee weken een maaltijd. Daar komen mensen, en die brengen hun verhaal en moeiten mee. Je kunt alleen iets betekenen als kerk als je geïnteresseerd bent in elkaars leven.’

Heb je voorbeelden van kerken die hiermee aan de slag zijn?

‘In Amsterdam is een kerkelijk centrum waar pastor Moses Alagbe werkt. Dit centrum neemt concreet preventiemaatregelen door cursussen rondom huiselijk geweld en weerbaarheidstrainingen aan jongeren te bieden. Wil je als kerk je verdiepen in dit thema, en wil je tips vanuit de praktijk, vraag dan eens hoe zij dit hebben aangepakt.’

Tekst: Annemarie van den Berg.